Urlop rodzicielski to druga, następująca po 20-tygodniowym urlopie macierzyńskim, przerwa w obowiązku świadczenia pracy w celu opieki nad małym dzieckiem. Standardowo w przypadku urodzenia jednego dziecka wynosi 32 tygodnie. Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego jego długość rośnie wraz z liczbą dzieci urodzonych przy jednym porodzie i może wynosić maksymalnie 37 tygodni (w przypadku urodzenia 5 i więcej dzieci). Podstawową różnicą pomiędzy urlopem macierzyńskim a rodzicielskim jest to, że ten drugi jest  jest dobrowolny. To uprawnienie, a nie obowiązek rodziców. To znaczy, że rodzice mogą, ale nie muszą z niego skorzystać. Mogą też skorzystać tylko z jego części.

Po drugie, o ile urlop macierzyński przysługuje przede wszystkim mamie, a tacie tylko w szczególnych przypadkach, to urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom. Urlop może być wykorzystany przez samą mamę dziecka, tatę dziecka, obojga rodziców naprzemiennie albo jednocześnie.

Co ważne, w przypadku jednego dziecka, łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać 32 tygodni. Jeśli więc na przykład na początku rodzice decydują się o spędzeniu razem 8 tygodni, po czym resztę urlopu przejmuje mama lub tata samodzielnie, to pozostaje do wykorzystania 16 tygodni (8 tygodni x 2 = 16 tygodni; 32 tygodnie – 16 tygodni = 16 tygodni pozostałych do wykorzystania).

Z urlop rodzicielskiego należy skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Kolejne części urlopu również powinny przypadać bezpośrednio jedna po drugiej. Wyjątkiem jest możliwość przesunięcia na później części urlopu w maksymalnym wymiarze do 16 tygodni, przy czym urlop rodzicielski można wykorzystać maksymalnie do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

Jeśli rodzice przesuną urlop rodzicielski to liczba wykorzystanych w ten sposób jego części pomniejszy liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego. Czyli, w przypadku wykorzystania np. 16 tygodni urlopu rodzicielskiego w późniejszym terminie, urlop wychowawczy będzie można podzielić na 4 części (a nie kodeksowych 5).

Podział urlopu rodzicielskiego

Przepisy pozostawiają rodzicom pewną swobodę co do sposobu „rozdysponowania” urlopu rodzicielskiego. Można wykorzystać go od razu w całości albo podzielić na części. Warto jednak przy tym pamiętać, że:

• tych części może być maksymalnie 4.
• żadna z nich nie może być krótsza od 8 tygodni.

Od tej ostatniej reguły jest parę wyjątków m.in.:

• kiedy mama urodzi jedno dziecko, wówczas pierwsza część urlopu może wynosić 6 tygodni, albo
• gdy ostatnia część urlopu do wykorzystania wynosi mniej niż 8 tygodni.

Praca na urlopie rodzicielskim u własnego pracodawcy

Przepisy wyraźnie mówią, że można łączyć urlop rodzicielski z pracą u swojego pracodawcy. W tym celu konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku, co najmniej na 21 dni przez planowanym rozpoczęciem pracy. Praca podczas urlopu rodzicielskiego jest możliwa maksymalnie na pół etatu. Pracodawca teoretycznie musi zgodzić się na wniosek rodzica, chyba, że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj wykonywanej pracy. Te określenia są jednak dość nieprecyzyjne i pozostawiają według mnie pracodawcy całkiem sporą swobodę w tym temacie. W razie odmowy pracodawca ma obowiązek poinformować wnioskodawcę o tym na piśmie.

Praca na urlopie rodzicielskim wydłuża jego wymiar

Jeżeli rodzic łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą u swojego pracodawcy to wymiar urlopu rodzicielskiego wydłuża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Może się wydłużyć maksymalnie do 64 lub 68 tygodni (w zależności od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie). Jak to obliczyć? Przepisy mówią, że okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu oblicza się poprzez pomożenie liczby tygodni, przez jaką rodzic łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Dla przykładu – jeśli rodzic wykorzystał 22 tygodnie urlopu rodzicielskiego i na ostatnie 10 tygodni wrócił do pracy na pół etatu, urlop rodzicielski wydłuży się o dodatkowe 5 tygodni (10 tygodni x ½ = 5 tygodni).W trakcie tych 5 tygodni można nadal łączyć korzystanie z urlopu z pracą. Jeśli w trakcie tej dodatkowej, wydłużonej części rodzic nadal będzie pracował, to urlop ulegnie dalszemu proporcjonalnemu wydłużeniu. Ale w takim przypadku to wydłużenie oblicza się inaczej. Należy podzielić długość części urlopu powstałej w wyniku wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru etatu, w jakim rodzic zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy. Załóżmy, że trakcie dodatkowych 5 tygodni, o które uległ przedłużeniu urlop rodzicielski, rodzic również chce pracować na pół etatu. W takim przypadku urlop ostatecznie wydłuży się 10 tygodni. Jak zostało to obliczone? Wydłużoną część urlopu tj. 5 tygodni podzieliłam przez ½ (bo 1- ½  = ½ ). I wyszło 10 tygodni.

Czy tylko etat?

Podobnie, jak w przypadku urlopu macierzyńskiego, kodeks pracy nie zabrania pracy u swojego pracodawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednak również w tym przypadku należy pamiętać, że wykonywanie tych samych zadań, które wcześniej wykonywało się na umowie o pracę na podstawie np. umowy zlecenia może zostać uznane za naruszenie przepisów i obejście kodeksu pracy.

Praca na urlopie rodzicielskim w innej firmie

A co z możliwością „dorobienia” podczas urlopu rodzicielskiego w innym miejscu? Tu kodeks pracy nie stawia ograniczeń. Zasady o których pisałam powyżej, dotyczą wyłącznie pracy u dotychczasowego pracodawcy. Ograniczenia te nie dotyczą natomiast pracy w innej firmie. Jeśli zatem rodzic podejmie pracę na etat czy na zlecenie w innej firmie, to z jednej strony może to robić na cały etat, ale jednocześnie urlop rodzicielski nie ulegnie wydłużeniu. Należy poza tym sprawdzić, czy nie narusza to ewentualnie umowy o zakazie konkurencji, jeśli taka podpisana była z pracodawcą.

 

Autor: Mec. Irena Pacholewska – Urgacz Radca prawny z wieloletnim doświadczeniem, specjalista prawa pracy, założycielka kancelarii prawnej Law First, autorka bloga kobietawpracy.pl.